Czyszczenie nagrobków. Czym można myć grób, czego nie używać [PORADNIK]

Spis treści:

• Czym czyścić nagrobki?
• Jak często czyścić pomniki?
• Czego nie używać do mycia nagrobków?
• Jak doczyścić krzyże i litery na grobach?
  

Czym czyścić nagrobki?

Na to pytanie nie ma jednej konkretnej odpowiedzi - wszystko zależy od rodzaju materiału użytego do budowy pomnika. Dla większości z nich wspólne są jednak narzędzia - czyszcząc nagrobki powinniśmy używać miękkich gąbek, ścierek, a do osuszania ręcznik papierowy.

Twardszych szczotek można używać tylko w dwóch konkretnych przypadkach, ale nawet przy najtrudniejszych zabrudzeniach lepiej nie korzystać z "druciaków", które bardzo szybko mogą trwale uszkodzić pomnik.  

• Lastryko

Porowate, szorstkie pomniki w kolorze szarym, na którym widoczne są drobne odłamki o różnej barwie to nagrobki z lastryka. Przez dekady był to najczęściej wykorzystywany materiał - głównym powodem takiej sytuacji była cena. Lastryko to w zasadzie grys zatopiony w cemencie. Kolorowe kamyczki, czyli właśnie grys, to fragmenty pokruszonego bazaltu, granitu i/lub marmuru.

Nierówna powierzchnia stanowi idealne podłoże do rozwoju mchu, porostów czy pleśni. W zakamarkach zatrzymuje się wilgoć, która z czasem przenika coraz głębiej w strukturę materiału. Jednocześnie lastryko jest odporne na uszkodzenia, przede wszystkim porysowanie. Do usuwania brudu można więc użyć szczotki ze sztywnym włosiem, choć lepiej unikać tzw. druciaków. 

Niestety zabrudzenia dłużej pozostające na takich pomnikach mogą okazać się niemożliwe do usunięcia bez użycia profesjonalnych narzędzi. Walka z przebarwieniami na lastryko zwykle wymaga po prostu oszlifowania danego fragmentu. Prawdopodobnie nie obędzie się bez pomocy kamieniarza. 

Nagrobki z lastryka są jednymi z najmniej wybrednych, pod kątem rodzaju użytych środków - najlepiej używać rozcieńczonego płynu do szyb czy do naczyń, jednak uszkodzeń nie powinny poczynić także lekkie kwasy - ocet może okazać się szczególnie przydatny w walce z porostami, które uwielbiają obrastać starsze pomniki.

Przeczytaj również: Chryzantemy – odmiany ogrodowe, uprawa, rozmnażanie i zimowanie

• Granit

Granit jest aktualnie najpopularniejszym, a przy tym dość odpornym materiałem, z którego powstają nagrobki na polskich cmentarzach. Do mycia pomników z granitu nie będziemy potrzebowali specjalnych preparatów - w zupełności wystarczy płyn do szyb lub do mycia naczyń. Trzeba je jednak rozcieńczyć:

• płyn do szyb - w proporcjach 1:5;
• płyn do naczyń - 10 ml na litr wody.

Względna odporność nie oznacza jednak, że granitowe nagrobki można myć "czym popadnie". Większość takich konstrukcji ma gładką, błyszczącą powierzchnię, która może ucierpieć nie tylko przez niektóre związki chemiczne, ale także uszkodzenia mechaniczne, np. porysowanie.

Jeżeli kamień porosły mchy (rzadkie przypadki, zwykle w pęknięciach), albo trafiły na nie inne trudne do usunięcia zabrudzenia niezbędne mogą być silniejsze środki - jeśli nie chcemy uszkodzić pomnika, zawsze powinny być to preparaty przeznaczone do czyszczenia kamienia. 

Do mycia granitowych nagrobków nie potrzeba specjalnych preparatów. Fot.123RF/Piscel

Do granitu nie należy stosować żadnych środków natłuszczających, którymi wiele osób chce przywrócić połysk. W praktyce takie substancje mogą co najwyżej pogłębić matowienie pomnika. O naturalny połysk trzeba dbać od samego początku - co pół roku pomnik powinien być poddawany impregnacji po wcześniejszym umyciu i wysuszeniu. 

• Marmur

Marmur na cmentarzach w Polsce widuje się raczej rzadko. Winą można obarczyć dwa powody - jeden z nich to wysoka cena, a drugi - trudności z utrzymaniem go w dobrym stanie. Często oczekiwania klientów prostują sami kamieniarze, chcąc uniknąć późniejszych reklamacji. 

Jeżeli jednak przed Świętem Zmarłych musimy zająć się pomnikiem z tego materiału - najlepiej ograniczyć się do ciepłej wody. Największym problemem z marmurem jest jego szybkie matowienie, a co gorsze - odbarwianie.

Jak wszystkie pomniki, tak i te marmurowe wymagają regularnej pielęgnacji, jeżeli zależy nam na utrzymaniu ich w dobrym stanie przez przynajmniej kilka lat. Trudniejsze zabrudzenia należy usuwać preparatami do marmuru. Po ich zastosowaniu trzeba za każdym razem dokładnie spłukać i osuszyć nagrobek.

• Piaskowiec

Dość rzadkie nagrobki z piaskowca to kolejne pomniki wymagające regularnej i dokładnej pielęgnacji, jeżeli chcemy zachować ich schludny wygląd. Tak jak w przypadku marmuru lepiej szerokim łukiem omijać chemiczne preparaty i ograniczyć się do ciepłej wody. Trudniejsze zabrudzenia można doczyścić gąbką z odrobiną płynu do naczyń, którego nie należy jednak nakładać bezpośrednio na kamień. Zaraz po myciu trzeba obficie spłukać pomnik.

Pod żadnym pozorem nie wolno stosować na piaskowcu kwasów: nawet wody ze szczyptą kwasku cytrynowego. W niektórych podobnych poradnikach można natknąć się na takie wskazówki - uprzedzamy, lepiej jak najszybciej wyrzucić je z pamięci. Inaczej z pewnością uszkodzimy pomnik.

• Beton

W ostatnich latach pojawiło się sporo minimalistycznych pomników z betonu architektonicznego. Prostota dotyczy nie tylko samych projektów, ale również utrzymania takich nagrobków w czystości. W praktyce pielęgnacja takich grobów nie różni się zbytnio od tych z lastryko - zwykle jest jeszcze łatwiejsza, bo pomniki z betonu mają mniej chropowatą powierzchnię.

Beton jest też dość odporny na rysowanie, jednak o ile nie wymaga tego wyjątkowo uciążliwa plama, lepiej ograniczyć się do używania miękkich ściereczek i gąbek.

Przeczytaj również: Kwiaty i rośliny na cmentarz. Nie tylko chryzantemy będą długo stały i zdobiły grób

Jak często czyścić pomniki?

Jak zaznaczyliśmy w niemal każdym powyższym opisie - w utrzymaniu porządku na grobach najbliższych najważniejsza jest regularność. Sporo zależy od indywidualnych parametrów danego cmentarza, czy nawet jego fragmentów. Niekiedy problemem jest wilgoć, innym razem pobliskie drzewa, których pyłki i liście opadają na pomniki, a w stale zacienionych miejscach zaczyna pojawiać się mech.

Sam kamień, czy to granit, marmur, czy nawet beton, prędzej, czy później wyblaknie i ulegnie zmatowieniu. Zachowanie początkowego połysku wymaga regularnego polerowania i stosowania impregnatów zabezpieczających powierzchnię przed działaniem promieni UV, wilgoci itd.

Zgodnie z zaleceniami kamieniarzy, a także ulotkami większości preparatów przeznaczonych do czyszczenia nagrobków, powinniśmy myć pomniki je raz w miesiącu. Gładkie pomniki z połyskiem wymagają też impregnacji - optymalnie raz na pół roku.

W praktyce jest to oczywiście niemożliwe dla większości z nas - życie doczesne wymaga wystarczająco dużo czasu i uwagi. Problemem potrafi być też odległość, wiele osób we Wszystkich Świętych przebywa trasy liczące setki kilometrów.

Nawet jeśli nie mamy czasu na gruntowne sprzątanie, warto choćby z grubsza przetrzeć pomnik. Chodzi o to, żeby zabrudzenia nie miały tygodni, czy miesięcy na powolne wnikanie i trwałe uszkadzanie struktury kamienia. 

Przeczytaj również: Jak zabezpieczyć kwiaty, wieńce i znicze na grobie przed złodziejami? 6 prostych sposobów

Czego nie używać do mycia nagrobków?

Szczegółowa lista produktów, które uszkadzają kamienne pomniki, mogłaby być bardzo długa. Większość pozycji miałaby jednak wspólny mianownik - kwaśny odczyn pH.

Na niezbyt silne kwasy odporne powinny być pomniki z betonu i lastryka - najbardziej oporne zabrudzenia możemy spróbować wywabić roztworem octu czy kwasu cytrynowego. Trzeba jednak dobrze spłukać pomnik wodą, aby w połączeniu ze światłem słonecznym kwas nie doprowadził do przebarwień.

Złym pomysłem będzie też używanie wybielacza, nawet po rozrobieniu z wodą. Szczególnie podatny na uszkodzenia jest marmur i piaskowiec. Tylko nieznacznie bardziej wytrzymały okazuje się granit, chociaż w jego przypadku problemem jest najczęściej powstawanie rys na gładkiej i błyszczącej powierzchni.

Podczas czyszczenia grobu musimy pamiętać o pielęgnacji wszystkich jego elementów. Fot.123RF/Piscel

Jak doczyścić krzyże i litery na grobach?

Przede wszystkim musimy wiedzieć, czy problemem jest brud, czy farba tworząca napisy po prostu odpadła lub wyblakła. Na rynku można kupić specjalne preparaty przeznaczone do odświeżania napisów na nagrobkach. Jeśli nie chcemy ich kupować - nie mamy zbyt dużego pola do popisu.

Wśród "domowych" metod wymienia się często alkohol, jednak nie polecamy tego sposobu, ponieważ spirytus łatwo może trafić na płytę i  doprowadzić do odbarwień. Jeśli już decydujemy się na taką opcję warto zrobić to bardzo precyzyjnie - np. za pomocą patyczków do uszu.

Jeszcze inaczej wygląda sytuacja z literami wyciosanymi dłutem. Po wielu latach w szczelinach potrafi odłożyć się tyle kamienia, że czasem zupełnie nie sposób rozszyfrować danych umieszczonych na nagrobku. Skąd bierze się ten kamień? Tak jak w czajniku - z wody, tyle że tutaj nie z kranu, ale z opadów i wilgoci w powietrzu.

Znacznie łatwiej jest zadbać o elementy metalowe - na rynku istnieje mnóstwo past i innych preparatów, a do tego metal można zwykle potraktować trochę ostrzej - np. szczotką ryżową, jeśli pojawi się patyna.

Lepiej jednak pozostać przy delikatniejszych narzędziach - twardsze mogą uszkodzić farbę i zostawić na metalu rysy. Z drugiej strony, zdecydowanie łatwiej odmalować metalowy krzyż, niż pomnik.

Źródła: decoria.pl, www.odeszli.pl/poradniki/7,174692,26154702,jak-czyscic-nagrobki-podpowiadaja-kamieniarze;

Przeczytaj również:

Jak samodzielnie zrobić stroik na grób? Instrukcja wykonania wiązanki na Wszystkich Świętych krok po kroku

Jakie chryzantemy wybrać na Wszystkich Świętych? Poznaj najpiękniejsze odmiany chryzantem na cmentarz

Jak usunąć wosk z pomnika na cmentarzu? 5 sposobów, by nagrobek wyglądał jak nowy