Spis treści:
- Jak wygląda chrzan?
- Uprawa chrzanu pospolitego
- Jak zbierać chrzan?
- Opryski z chrzanu – dobre i sprawdzone przepisy
Chrzan pospolity, czyli roślina rosnąca blisko morza
Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) to wieloletnia roślina, która ceniona jest ze względu na jadalne korzenie o charakterystycznym aromacie i ostrym smaku. Potocznie nazywany jest warzęchą bądź warzuchą. Jego nazwa łacińska wywodzi się od celtyckich słów ar-blisko oraz more-morze, co oznacza roślinę rosnącą blisko morza. Można znaleźć go zarówno w Europie, jak i w Ameryce Północnej, Nowej Zelandii oraz w Azji. W Polsce rośnie praktycznie wszędzie. Choć celtyckie pochodzenie jego nazwy wskazywałoby na to, że jego ojczyzną jest Europa, to prawdopodobnie pochodzi z Azji. W dodatku znany był tam już w starożytności.
Chrzan to roślina niesłychanie ekspansywna i szybko dziczejąca. Fot.123RF.com
Jak wygląda chrzan?
Chrzan nie jest malutką roślinką, bowiem osiąga od 40 do 150 cm wysokości. Przykuwa wzrok długimi (nawet do 1 m!) i intensywnie ciemnozielonymi liśćmi. Nie należy się martwić, jeśli świeżo posadzony chrzan nie kwitnie – jego białe, pachnące kwiaty zebrane w wiechy pojawiają się na szczytach pędów dopiero w trzecim roku uprawy. W jakich miesiącach można podziwiać ich urodę? Zwykle kwitnienie przypada na okres od maja do czerwca. Po przekwitnieniu pojawiają się owoce w postaci jajowatych łuszczynek.
Uprawa chrzanu pospolitego
Roślina ta nie ma jakichś specjalnych wymagań uprawowych. Dobrze jest zapewnić jej słoneczne stanowisko oraz głęboko spulchnioną ziemię o pH wynoszącym około 6,0. Co istotne, nie powinna być zbyt ciężka i/lub mokra. Jeśli gleba jest żyzna, zwykle nie wymaga nawożenia. Chcąc jednak wzbogacić podłoże, warto jesienią (przed zasadzeniem chrzanu!) zastosować obornik, a dwa razy w roku dodatkowo zasilić roślinę nawozami azotowymi (np. saletrą amonową czy wieloskładnikowymi nawozami mineralnymi bogatymi w azot, potas oraz fosfor).
Niezwykle ważną kwestią jest zmianowanie. Dlaczego? Chrzan bardzo nie lubi rosnąć po sobie i to nawet przez 3-4 lata. Jego dobrym przedplonem będą ogórki, ziemniaki lub fasola. Roślinę sadzi się wiosną lub jesienią. Co ciekawe, powinno się to robić pionowo, ale pod niewielkim kątem. Chrzan pospolity, jako jedna z nielicznych roślin przyprawowych, rozmnaża się nie poprzez nasiona, a wyłącznie wegetatywnie.
Czy o chrzan trzeba w ogóle dbać? Wprawdzie nawożenie nie jest niezbędne, ale podlewanie w okresie suszy, a także usuwanie niepożądanych chwastów wokół niego już tak. W celu uzyskania silnych lasek chrzanu zaleca się odgrzebywanie i wyłamywanie korzeni bocznych. Nie należy jednak usuwać wszystkich – dobrze jest pozostawić 2-3 najsilniejsze. Warto zauważyć, że chrzan pospolity nie wymaga okrywania na zimę, ponieważ jest rośliną całkowicie mrozoodporną.
Należy pamiętać, że chrzan nie powinien rosnąć w pobliżu roślin kapustnych, ponieważ narazi je to na choroby i szkodniki. Lubią atakować go między innymi:
- mączniak rzekomy,
- werticilioza,
- alternarioza,
- biała plamistość liści,
- biała rdza,
- śmietka kapuściana,
- mszyce,
- pchełka chrzanowa.
Co ważne, jest to roślina niesłychanie ekspansywna i szybko dziczejąca. Można jednak spróbować ją ujarzmić, sadząc w pojemnikach.
Jak zbierać chrzan?
O ile surowcem zielarskim stosowanym w ziołolecznictwie jest głównie korzeń chrzanu, tak do sporządzenia ekologicznych preparatów do opryskiwania roślin wykorzystuje się częściej jego liście.
Korzeń chrzanu najlepiej pozyskiwać w okresie jesiennym, kiedy zżółkną liście (tj. od września do listopada). Choć do celów leczniczych liście chrzanu zaleca się zbierać na przełomie wiosny i lata, to do oprysków można ucinać je przez cały sezon wegetacyjny. Przed zbiorem należy się upewnić, że roślina jest zdrowa.
Surowcem zielarskim stosowanym w ziołolecznictwie jest głównie korzeń chrzanu. Fot.123RF.com
Chrzan to nie tylko smaczny chwast!
Chrzan stosowany był jako roślina lecznicza już w starożytności. Później odkryto jego właściwości kosmetyczne oraz walory kulinarne. Wspominała o nim nawet Hildegarda z Bingen. W jego wnętrzu znajduje się mnóstwo cennych związków, takich jak np.:
- glikozyd sinigryna (odpowiedzialny za ostry smak),
- witaminy B, C, E, K,
- prowitamina A,
- siarka, magnez, fosfor, żelazo, wapń, cynk, jod oraz potas,
- enzymy (mimirozyna, mirozynaza),
- olejek eteryczny.
Dzięki nim, chrzan wspomaga pracę jelit i żołądka, wspiera działanie żółciopędne, przeciwreumatyczne, moczopędne oraz wykrztuśne. Choć jest trujący dla krów, można użyć jego liści jako środka odrobaczającego dla psów. Ponadto wspomaga on działanie przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze oraz przeciwbakteryjne, co można wykorzystać właśnie w ogrodnictwie. Nie zawsze jednak trzeba go przetwarzać. Posadzony niedaleko ziemniaków może zmniejszyć ich podatność na choroby.
Czytaj również: Oprysk z cebuli. Dzięki tej metodzie pozbędziesz się m.in. mszyc i kleszczy
Opryski z chrzanu – dobre i sprawdzone przepisy
Właściwości chrzanu pospolitego sprawiają, że doskonale nadaje się do stosowania w ochronie roślin ogrodowych przed chorobami i szkodnikami. Z jego korzeni lub liści można przygotować napar, wywar lub wyciąg, które używa się w formie oprysków. Jak je wykonać? To nic trudnego!
-
Napar z chrzanu pospolitego
Napar z chrzanu to dobry i sprawdzony preparat na brunatną zgniliznę (moniliozę) jabłoni, wiśni, gruszy i czereśni (czyli ogólnie drzew pestkowych). Ponadto pomaga on zapobiegać składaniu jaj przez motyle, wspomaga walkę z owocówkami jabłkóweczkami, a także chroni rośliny przed mszycami, larwami komarów i kleszczy.
Wykonanie:
- 150 g świeżych korzeni oraz liści chrzanu zalej 5 litrami gorącej wody i pozostaw na około 5 godzin.
Tak przyrządzonym i nierozcieńczonym naparem należy opryskiwać rośliny trzy razy co 3 dni. W przypadku jabłoni, dobrym momentem jest przełom maja i czerwca, tuż przed pojawieniem się motyli, które mogłyby złożyć jaja.
-
Wywar z chrzanu pospolitego
Wywar z chrzanu, podobnie jak napar, zwykle polecany jest jako środek chroniący rośliny przed brunatną zgnilizną.
Wykonanie:
- 150 g liści, korzeni i ewentualnie pędów kwiatowych chrzanu należy zalać 5 litrami wody, a następnie zagotować i gotować przez około 30 minut pod przykryciem. Po ostudzeniu (również pod przykryciem) wywar dobrze jest przecedzić.
Wywar z chrzanu do oprysków stosuje się w formie nierozcieńczonej do drzew pestkowych (np. wiśni, śliwki). Najlepszym okresem na użycie wywaru jest czas ich kwitnienia.
Przeczytaj również: Gnojówka i oprysk z liści pomidorów
- Wyciąg z chrzanu pospolitego
Preparat ten dobrze poradzi sobie z ochroną drzew pestkowych przed brunatną zgnilizną. Co więcej, wyciąg z chrzanu stosowany w formie oprysków może odstraszać, a nawet zabijać kleszcze.
Wykonanie:
- 300 g świeżych lub 30 g suszonych liści zalej 10 litrami chłodnej wody i namaczaj przez około 12 godzin. Po upływie tego czasu jak najszybciej użyć bez rozcieńczenia.
Chrzan pospolity to roślina, która, choć traktowana jest często jako chwast, może wspomóc kondycję i zdrowie roślin ogrodowych. Dlatego też warto przemyśleć, czy aby na pewno ją zwalczać, gdy pojawi się na terenie przydomowego ogrodu.