Z artykułu dowiesz się:
- Kiedy są "zimni ogrodnicy" i "zimna Zośka"
- Jak chronić rośliny przed majowymi przymrozkami
- Co można sadzić po majowych przymrozkach
"Zimna Zośka" i "zimni ogrodnicy" — znaczenie w uprawie roślin
Niemal każdego roku w Europie Środkowej, w tym również w Polsce, zachodzi zjawisko zmiany cyrkulacji atmosferycznej, w wyniku której utrzymujący się wyż baryczny zaczyna słabnąć, wypierany przez zimne powietrze z obszarów polarnych, co przyczynia się do spadków temperatury.
Powtarzalność tego zjawiska potwierdziły badania przeprowadzone przez Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykonywane w latach 1881 - 1980 analizy wykazały, że w ciągu 95 lat w okresie 1-25 maja zaobserwowano powtarzające się ochłodzenie. Przy czym na podstawie tych badań, wyciągnięto wnioski, że największe prawdopodobieństwo ochłodzenia występuje między 10 a 17 maja.
Zjawisko majowego ochłodzenia zostało zauważone przez naszych przodków, zanim jeszcze potwierdziły go badania naukowe. Wiele lat temu rolnicy na podstawie obserwacji przyrody, próbowali oszacować, kiedy najczęściej występują spadki temperatur. Ustalili oni, że najdotkliwsze przymrozki występują w dniach 12, 13, 14 oraz 15 maja. Dlatego też przypisali tym dniom katolickich patronów, którzy mieli chronić uprawy przed zniszczeniem.
Imieniny świętych katolickich nazywanych "zimnymi ogrodnikami" przypadają w dniach:
- 12 maja - św. Pankracy (patron ogrodników)
- 13 maja – św. Serwacy (patron urodzaju, chroniący przed przymrozkami)
- 14 maja – św. Bonifacy (patron nawróconych i kawalerów)
Dzień, w którym oczekuje się największych przymrozków, nazywany jest "zimną Zośką":
- 15 maja - św. Zofia (patronka ludzi mądrych)
Przed laty w te dni odprawiano nabożeństwa, podczas których modlono się do patronów o ochronę upraw i obfite plony.
Zjawisko majowych przymrozków stało się inspiracją dla powstania wielu ludowych przysłów m.in:
- „Pankracy, Serwacy, Bonifacy: źli na ogród chłopacy”
- „Przed Pankracym nie ma lata, po Bonifacym mróz ulata”
- „Pankracy, Serwacy i Bonifacy to wielcy dziwacy, a każdy zimnem raczy”
- „Święta Zofija kłosy rozwija”
- „Za świętą Zofiją pola w kłos wybiją”
- „Święta Zofija kwiaty rozwija”
- „Na świętą Zofiję deszcz po polach bije”
Obecnie wciąż funkcjonuje przekonanie, oparte na wierzeniach ludowych i badaniach naukowych, że dla bezpieczeństwa i ochrony przez mrozem, większość wrażliwych na zimno roślin powinno się sadzić lub siać dopiero po 15 maja.
Ochrona przed majowymi przymrozkami
W naszych ogrodach szczególnie narażone na chwilowe spadki temperatury są: rośliny wcześnie rozpoczynające wegetację, świeżo posadzone sadzonki wyrośnięte z nasion w szklarni lub tunelu foliowym, świeżo wykiełkowane z ziemi siewki, a także kwiaty i liście niektórych drzew ozdobnych np. platana, magnolii. Poniżej wyjaśniamy, jak skutecznie chronić je przed majowymi przymrozkami.
- Okrywanie
Najlepszą metodą, by ustrzec, rośliny przed przymrozkami jest okrywanie. Można w tym celu użyć białej agrowłókniny, tektury falistej, dekoracyjnych szklanych kloszy, a nawet folii bąbelkowej. Przysłaniami nimi rośliny ok. godzinę przed zachodem słońca. Zdejmujemy je z samego rana. Poza tym, jeśli trzymamy rośliny w pojemnikach, warto umieścić je przy murku lub ścianie budynku, która w nocy oddaje ciepło nagromadzone za dnia.
Jeśli natomiast nie zaopatrzyliśmy się w te materiały, doraźnie na noc można zastosować kapturki z papieru czy kartonów lub chociażby wiadro, czy donicę odwróconą do góry dnem, które zakładamy godzinę przed zachodem słońca. Tymi ostatnimi możemy również osłonić kwiaty i zioła posadzone w skrzynkach balkonowych — stosując kartony od zewnętrznej strony, a papier lub gazety od góry. Na świeżo posadzoną rozsadę na noc można również nakładać dostępne w sprzedaży, specjalne plastykowe kołpaczki.
Okrycie roślin agrowłókniną pozwoli ochronić je przed mrozem. Fot. 123RF/PICSEL
- Hartowanie roślin
Warto pamiętać również o hartowaniu rozsad kwiatów i warzyw. Przed wysadzeniem do gruntu musimy przyzwyczaić je do nowych warunków cieplnych. Codziennie przez 7-10 dni wystawiajmy je na zewnątrz. Na początku tylko na kilkanaście minut, później stopniowo zwiększajmy ten okres do kilku godzin. Po takim zahartowaniu możemy wysadzić rozsadę do gruntu w drugiej połowie maja. Szczególnie wrażliwych gatunków roślin nie sadźmy w zagłębieniach terenu, gdzie gromadzi się zimne powietrze, uprawiajmy je lepiej w osłoniętych częściach ogrodu, u podnóży murków i ścian budynków oddających ciepło.
- Nawożenie
Nie zapominajmy o odpowiednim dokarmianiu ogrodu na wiosnę. Zamiast nawozów azotowych, stosujmy te wieloskładnikowe, zawierające potas. Dzięki niemu rośliny będą bardziej odporne na niesprzyjające, mroźne warunki.
- Zraszanie
Jedną ze znanych metod zabezpieczenia roślin, jest zraszanie. Woda, zamarzając na liściach i kwiatach, również wydziela cenne ciepło. Spryskiwanie powtarzamy, dopóki temperatura nie podniesie się powyżej 0 st. C.
- Zadymianie
Dawniej, aby uchronić przyszłe plony przed przemarznięciem, wielu ogrodników i rolników stosowało zadymianie. Aby wytworzyć dym, który zapobiega stratom cieplnym w sadzie czy ogrodzie, spalano mokrą słomę. Obecnie wciąż praktykowane jest punktowe rozpalanie ognisk w celu ogrzania powietrza wokół roślin. Zabieg ten można przeprowadzać również przy użyciu specjalnych świec dymnych.
Przeczytaj również: Maj w ogrodzie. Jakie prace trzeba wykonać w ogrodzie w maju?
Drzewka owocowe można chronić przed mrozem poprzez zadymianie i zraszanie. Fot. Getty Images
Jakie rośliny sadzić po majowych przymrozkach?
Gdy już minie niebezpieczeństwo przymrozków można posadzić do skrzyń i pojemników na tarasy i balkony wrażliwe na zimno rośliny balkonowe jak np. pelargonie, petunie, werbeny czy lobelie.
Po „zimnych ogrodnikach” do gruntu możemy posadzić rozsadę roślin jednorocznych np. petunii, żeniszka, lobelii, begonii, tytoniu, werbeny, szałwii, cynii, ślazówki, smagliczki nadmorskiej oraz niecierpków i aksamitek. W tym czasie zaleca się też wysiew wprost do gruntu ciepłolubnych jednorocznych roślin, które latem i jesienią będą bujnie kwitły. Zaliczyć do nich można m.in. aksamitki, cynie, kocanki, kosmos, lwią paszczę czy lewkonię.
W drugiej połowie maja w warzywniakach można również posadzić warzywa, których wcześniej nie umieszczaliśmy w gruncie, w obawie przed przymrozkami. Są to m.in. pomidory, ogórki, papryka, fasola, kukurydza, dynie, cukinie czy bazylia.
Pomidory sadzi się w gruncie po ustaniu wiosennych przymrozków Fot. 123RF/PICSEL
Przeczytaj:
Sadzenie pomidorów krok po kroku. Nie zapomnij o ważnym zabiegu
Jak wykorzystać ziemniaki do sprzątania? Lista sprawdzonych trików