Spis treści:
- Rącznik pospolity – charakterystyka rośliny
- Najpopularniejsze odmiany rącznika pospolitego
- Rącznik pospolity – uprawa w domowym ogrodzie
- Rącznik pospolity – czy to bezpieczna roślina?
- Rącznik pospolity – możliwości wykorzystania rośliny
Rącznik pospolity – charakterystyka rośliny
Rącznik pospolity (Ricinus communis) zaliczany jest do grupy roślin wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Naturalnie występuje przede wszystkim w krajach afrykańskich. Kwiat jest bardzo wysoki – może wyrosnąć nawet do 2 metrów. Ma proste łodygi, które udekorowane są dłoniastymi liśćmi w kolorze czerwonym. Podczas kwitnienia, które przypada na przełom lipca i trwa aż do końca października, wyróżnia się wspaniałymi i dużymi kwiatostanami. Roślina wytwarza także owoce wyglądające jak kolczaste torebki. W ich wnętrzu znajdują się błyszczące nasiona, które zawierają:
- tłuste oleje,
- toksyczną albuminę,
- białka,
- substancje śluzowe,
- szereg enzymów.
Rącznik pospolity, choć jest bardzo efektowną rośliną, jest niestety bardzo niebezpieczny. Przez ekspertów określany jest jako najsilniej trująca roślina świata.
Przeczytaj również: Piękne i niebezpieczne. Trujące krzewy, pnącza i kwiaty z polskich ogrodów
Owoce rącznika zawierają oleje oraz substancje toksyczne. Fot. 123RF.com
Najpopularniejsze odmiany rącznika pospolitego
Rącznik pospolity cieszy się dużym zainteresowaniem wśród ogrodników, dlatego też często można spotkać kilka różnych odmian rośliny zdobiącej przydomowe ogrody. Te cieszące się największym zainteresowaniem i sporą popularnością to między innymi:
- Zanzibariensis – odmiana, której cechą rozpoznawczą są jej bardzo duże i zielone liście pokryte białymi żyłkami,
- Sanguineus – jej cechą charakterystyczną jest czerwony kolor liści,
- Impala – roślina odznaczająca się różnymi kolorami swoich liści, te umiejscowione niżej mają kolor brązowozielony, te wyżej mają kolor brązowokarminowy; kwiaty tej odmiany mają kolor kremowy, a torebki nasienne odznaczają się inną barwą kasztanową,
- Gibsonii – oznacza się fioletowoczerwonymi liśćmi, ich barwa jest mocno ciemna, a do tego mają one metaliczny połysk,
- Carmencita – roślina ta ma liście ciemnozielone o wysokim połysku, pąki kwiatów, jak również same torebki nasienne mają mocno czerwony kolor.
Rącznik kwitnie w ogrodzie od lipca do końca października. Fot. 123RF.com
Rącznik pospolity – uprawa w domowym ogrodzie
Rącznik pospolity jest idealną rośliną dla każdego. Sprawdzi się nawet w przypadku początkujących ogrodników. Decydując się na jej uprawę, warto jednak pamiętać o kilku kluczowych kwestiach, dzięki którym roślina będzie pięknie wzrastać i zachwycać w porze swojego kwitnienia. Rącznik z uwagi na swoje pochodzenie preferuje teren dobrze nasłoneczniony. Stanowiska cieniste negatywnie wpływają na jego rozwój i pojawienie się pąków kwiatowych. Wybierając miejsce dla tej rośliny, koniecznie trzeba dodatkowo zadbać także o odpowiedni rodzaj gleby. Preferuje one podłoże dobrze przepuszczalne oraz bardzo żyzne. W takiej ziemi rośnie najlepiej.
Rozsadzanie rącznika pospolitego jest niezwykle proste. W tym celu należy posłużyć się jego nasionami. W przypadku chęci uzyskania większej ilości tej wspaniałej rośliny należy pamiętać o sadzeniu gniazdowym, w rozstawie 70x70 centymetrów. Miejsce wysiewu musi być odpowiednio przygotowane – gleba powinna być należycie nawieziona. Nasiona swoje kiełkowanie rozpoczynają już w temperaturze 10 stopni Celsjusza więc i to kryterium powinno być w tym przypadku spełnione.
Rącznik pospolity nie ma wykształconej odporności na przymrozki, dlatego w okolicach marca należy wysiać go pod osłoną, a do ogrodu przesadzić dopiero wtedy, kiedy temperatury na zewnątrz się ustabilizują, czyli w maju. Nie ma wówczas ryzyka, że niekorzystne warunki atmosferyczne źle wpłyną na roślinę lub ją uszkodzą.
Rącznik lubi słoneczne stanowiska. Fot. 123RF.com
Rącznik pospolity – czy to bezpieczna roślina?
Rącznik pospolity zaliczany jest do grupy najbardziej trujących roślin na świecie. Decydując się na niego, należy więc uważać na małe dzieci oraz zwierzęta. Szczególnie niebezpieczne są owoce, które mają charakterystyczny wygląd i mogą zachęcać do zabawy nimi.
W składzie nasion zawarte jest około 35-58% tłuszczy i 20% białka. To jednak nie wszystko. Zawierają one także silnie trujące związki jak alkaloid rycynina oraz białko rycyna. Te trujące substancje już w dawce 0,2 grama są niezwykle niebezpieczne i zagrażające życiu. Zgon w wyniku zatrucia się tymi substancjami występuje zaledwie w ciągu kilkudziesięciu godzin od ich przedostania się do organizmu.
Objawy zatrucia się rącznikiem pospolitym nie są natomiast jednoznaczne, co dodatkowo utrudnia sprawę. W początkowej fazie występuje ogólne osłabienie, gorączka, bóle mięśni, silne wymioty oraz biegunka – dochodzi również do rozszerzenia się źrenic. Kolejnymi objawami są silne bóle brzucha, występuje objaw powiększonej wątroby oraz śledziony. Dochodzi do stanu aglutynacji, w której to czerwone krwinki ulegają zlepianiu.
Przeczytaj również: Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia grzybami
Rącznik pospolity – możliwości wykorzystania rośliny
Rącznik pospolity hodowany jest w krajach afrykańskich głównie ze względu na wysoką oleistość. Surowiec, jakim jest olej, pozyskuje się z nasion rośliny. Te zawierają aż 55% oleju rycynowego, który można otrzymać poprzez zastosowanie metody tłoczenia na zimno. Pozyskany w ten sposób materiał znacząco różni się od innych olejów roślinnych. Przede wszystkim jest on bardzo lepki oraz rozpuszczalny w alkoholu.
Olej z rącznika pospolitego znalazł swoje zastosowanie głównie w kosmetyce. Jest to jeden z głównych składników preparatów, które można wykorzystać w codziennej pielęgnacji. Można znaleźć go między innymi w lotionach do twarzy czy też w płynnej brylantynie. Sprawdza się idealnie do pielęgnacji skóry suchej. Olej rycynowy działa również drażniąco na błonę śluzową jelita cienkiego, co w praktyce oznacza możliwość pobudzenia jego perystaltyki. Oznacza to, że jest to środek silnie przeczyszczający, który sprawdzi się u osób z nawracającymi zaparciami.
Ogrodnicy decydują się również na posadzenie rącznika pospolitego w swoim ogrodzie w formie ochronnej dla innych kwiatów. Ten gatunek działa odstraszająco na uciążliwe gryzonie, głównie nornice oraz krety. Jeżeli ma się problem właśnie z tymi szkodnikami ziemnymi, to warto w kilku miejscach na działce zasadzić rącznika.
Przeczytaj również: Najczęściej spotykane gryzonie w ogrodzie. Tak pozbędziesz się ich raz na zawsze
Gryzonie w ogrodzie nie sprzyjają estetyce i zdrowiu roślin ozdobnych czy grządek warzywnych. Fot.123RF.com
Choroby i szkodniki rącznika pospolitego
Największym zagrożeniem dla młodego rącznika pospolitego jest posadzenie go w zbyt wilgotnym podłożu. Roślina ta nie toleruje nadmiernej wilgoci, co prowadzić może do sytuacji, w której jej korzenie zaczynają gnić. Wówczas roślina jest najczęściej nie do odratowania.
Warto podkreślić, że rącznik pospolity jako roślina silnie trująca jest stosunkowo odporny na choroby i szkodniki. Zdarza się jednak, że atakują go mszyce. Dlatego warto stosować odpowiednie opryski, które skutecznie je zlikwidują. Przy niewielkiej ilości pasożytów można wykorzystać metody domowe. Jeżeli natomiast mszyc jest sporo, to warto sięgnąć po preparaty chemiczne.
Roślinie zagrażają także różne rodzaje zgnilizny. Dotyczy to głównie siewek, które pod ich wpływem z czasem zamierają. Inną obserwowaną na roślinie chorobą wywołaną przez grzyby jest również rdzewienie liści. W początkowej fazie na spodzie zainfekowanych części rośliny pojawiają się drobne pomarańczowe punkty, które stopniowo obejmują całe liście. Jedynym sposobem na zwalczenie tego grzyba jest obrywanie zainfekowanych liści i ich niszczenie. Konieczne jest również zastosowanie odpowiedniego rodzaju oprysku.