Kalendarz cięcia drzew i krzewów ozdobnych

Źle lub niepotrzebnie przeprowadzone cięcie może w skrajnych przypadkach doprowadzić nawet do zamierania i usychania roślin, dlatego tak ważna jest odpowiednia dla danego gatunku czy odmiany pora i warunki cięcia.

Rodzaje cięć
W ogrodach przydomowych na drzewach i krzewach wykonujemy cięcia pielęgnacyjne, które możemy podzielić na: cięcie formujące, prześwietlające, sanitarne, odmładzające oraz korygujące.

Przeczytaj róznież: Kiedy przycinać lawendę?

Cięcie formujące jest to podstawowy rodzaj cięcia pielęgnacyjnego, który w przypadku drzew, pomaga utrzymać dominację pnia głównego i równomierne rozmieszczenie gałęzi, decydując tym samym o wyglądzie korony. Zapobiega również powstaniu rozwidleń pędów pod ostrym kątem, co wpływa na wytrzymałość korony drzewa. Dla krzewów ozdobnych ten rodzaj cięcia, zwłaszcza w przypadku młodych egzemplarzy, ma na celu zagęścić roślinę.

Cięcie formujące obejmuje również usuwanie krzyżujących się, zbędnych, konkurujących o światło i deformujących pokrój rośliny pędów oraz usuwanie odrostów pędowych i korzeniowych.

Cięcie prześwietlające ma za zadanie rozluźnienie korony, by umożliwić dotarcie większej ilości światło do jej wnętrza.

Cięcie sanitarne polega na usuwaniu chorych, uszkodzonych i suchych pędów mogących stanowić potencjalne ognisko infekcji oraz zagrożenie podczas silnego wiatru.

Cięcie odmładzające, które poprzez sukcesywne usuwanie chorych i połamanych gałęzi drzew i krzewów ma pobudzić roślinę do wytwarzania nowych i silnych pędów, ale często paradoksalnie niesie duże ryzyko odwrotnej reakcji rośliny i osłabienia jej wzrostu.

Cięcie korygujące wykonywane jest na starszych drzewach i krzewach, które zostały ukształtowane w niewłaściwy sposób.

Właściwy rodzaj i termin cięcia jest zależny od gatunku, a nawet odmiany rośliny oraz jej wymagań i zastosowania w ogrodzie czy na działce. Niektóre drzewa i krzewy ozdobne nie wymagają cięcia w ogóle, inne tniemy w czasie zimowego spoczynku, a jeszcze inne dopiero po kwitnieniu, ważna jest zatem znajomość biologii, pory kwitnienia danej rośliny oraz rozmieszczenia pąków na jej pędach.

Przycinanie drzew ozdobnych
Drzewa liściaste
Gałęzie tych drzew starajmy się wycinać okazjonalnie, wtedy gdy "wchodzą" na ścieżkę, krzyżują się, ocierają o siebie lub gdy trzeba skorygować pokrój nadanej wcześniej formie. Im więcej gałęzi wytniemy, tym większe obciążenie dla drzewa. Powstałe w wyniku cięcia rany, stają się wrotami dla infekcji oraz szkodników, roślina staje się bardziej wrażliwa na suszę, a młode pędy są mało odporne na wyłamywanie. Korony drzew liściastych przycinać można w zasadzie przez cały rok, najlepiej jednak w okresie od listopada do marca, zanim puszczą soki.

Wyjątek stanowi brzoza, grab i klon, które „płaczą” po cięciu i formuje się je od czerwca do września. Od lutego do momentu rozpoczęcia wegetacji można ciąć drzewa kwitnące latem i jesienią. Magnolie i kasztanowce natomiast nie tylko nie lubią cięcia, ale i nie ma takiej konieczności, są bowiem obdarzone przez naturę piękną formą niewymagającą korekty. Ładnym pokrojem charakteryzują się też lipy, które dobrze znoszą strzyżenie, nawet to intensywne.

Przeczytaj również: Jak pielęgnowac magnolię?

Drzewa iglaste z reguły cięcia nie wymagają, chyba że konieczne jest usunięcie uszkodzonych i chorych gałęzi lub ewentualnie dla zachowania ładnego pokroju. Cięć formujących się w zasadzie nie przeprowadza, ponieważ zachowują bez problemu kształt właściwy dla gatunku czy odmiany. Jeśli jednak chcemy je formować w kulę lub stożek, cięcie należy wykonać wczesną wiosną. Odpowiedni termin jest niezwykle ważny, bo w niektórych przypadkach, jeżeli nie zostanie ono przeprowadzone w dobrej fazie rozwojowej rośliny, przyniesie więcej szkody niż pożytku.

Podstawowym terminem przycinania iglaków jest okres wiosenny, głównie maj i kwiecień, kiedy wycinamy uszkodzone przez mróz pędy oraz przycinamy gałęzie w celu ich uformowania. Jednak nie wszystkie iglaki dobrze znoszą przycinanie. Świerki choiny oraz gatunki egzotyczne jak metasekwoja, należą do drzew iglastych, które dobrze sobie z nim radzą, nie ma natomiast potrzeby cięcia jodeł, chyba że zachodzi konieczność przeprowadzenia cięcia sanitarnego. Najtrudniejsze do cięcia i formowania są sosny, które przycinać należy w ściśle określonej fazie tzw. "świeczki", przypadającej w lipcu, kiedy to z pąków wystrzeliły już pędy, a z pochewek zaczynają wyłaniać się igły. Natomiast jeśli posiadamy w ogrodzie wolno rosnące odmiany sosny, już wiosną przycinamy młode przyrosty, formując ją na bardziej zwarty okaz.

Przeczytaj również: Formowanie iglaków. Zdradzamy tajemnice ich przycinania

Przycinanie krzewów iglastych
Dla niektórych krzewów iglastych przycinanie jest niezbędne do zachowania odpowiedniego pokroju i ukazania walorów dekoracyjnych. Zabieg cięcia dobrze znoszą żywotniki, cyprysiki, kosodrzewina, jałowce i cisy. Iglaki płożące przycinamy, gdy zauważymy na nich żywotne pędy, czyli już wczesną wiosną. Jeśli chodzi o tuje, niektóre rosną wolno i zachowują pokrój, a inne wymagają wiosennego lekkiego cięcia, które przeprowadzamy w kwietniu i maju, wycinając uszkodzone, chore, zeschnięte i nieregularne gałęzie. Tuje dopiero posadzone oraz rosnące w żywopłocie formowanym przycinamy wiosną przed rozpoczęciem wegetacji, a następnie latem, lecz nie później niż w sierpniu, by odrosty miały czas na zdrewnienie przed zimą. Niezwykle ważne jest to, by nie przycinać ich późną jesienią, bo rany po cięciu nie zdążą się zabliźnić przed zimą.

Przeczytaj również: Przycinanie tui krok po kroku

Przycinanie żywopłotów z iglaków
Przycinanie drzew i krzewów iglastych rosnących swobodnie, przeprowadza się nieco inaczej niż tych tworzących żywopłot. Żywopłot z iglaków, przycinamy wiosną przed rozpoczęciem wegetacji lub w sierpniu po zakończeniu wzrostu. Dobrze prowadzone starsze żywopłoty tnie się raz w sezonie, późnym latem, młode dwa razy - wiosną i późnym latem. Pierwsze przycinanie iglaków żywopłotowych wykonujemy już w roku sadzenia, by w następnych latach usuwać około 20-30% przyrostów rocznych.

Przeczytaj również: Najlepsze rośliny na żywopłot

Przycinanie krzewów ozdobnych
W przypadku większości krzewów ozdobnych, oprócz cięcia pielęgnacyjnego, ważne jest przycinanie mające na celu poprawienie kwitnienia, które umożliwi zawiązanie kwiatów w sezonie, ale i zapobiegnie zbyt wybujałemu wzrostowi danej rośliny. Termin cięcia krzewów zależy przede wszystkim od okresu ich kwitnienia i tego, na jakich pędach zawiązywane są pąki kwiatowe danego gatunku i odmiany (tegorocznych lub zeszłorocznych). Podstawowa zasada cięcia krzewów liściastych jest taka, iż te zakwitające latem, kwitną na pędach jednorocznych i przycinamy je wczesną wiosną, a krzewy kwitnące wiosną tniemy latem, po kwitnieniu.

Krzewy liściaste kwitnące na pędach tegorocznych np. budleje, hortensje bukietowe i krzewiaste, pięciorniki, wielo- i wielkokwiatowe róże, wrzosy oraz większość tawuł tniemy wczesną wiosną, zanim rozpocznie się wegetacja tych roślin, a minie już ryzyko silnych przymrozków. Przycinamy zeszłoroczne pędy 15-20 cm nad ziemią tak by gałązki, które wypuszczą nowe pędy, miały zostawione dwa do czterech pąków.

Przeczytaj również: Jak prawidłowo przycinać hortensję?

Cięcie przeprowadzamy w fazie pąka, gdy temperatura w dzień utrzymuje się powyżej 0 stopni Celsjusza, a w nocy spada maksymalnie do - 5 stopni. Cięcia nigdy jednak nie przeprowadzamy przy wilgotnej i deszczowej pogodzie, najlepiej w suchy i lekko zachmurzony dzień. Wczesną wiosną, możemy odmłodzić dereń biały i rozłogowy oraz poskracać pędy, by uporządkować formę, zagęścić i pobudzić do kwitnienia berberysy, tawuły japońskie, śnieguliczki i pięciorniki krzewiaste.

Cięcie róż to nieco bardziej skomplikowany zabieg niż w przypadku reszty krzewów, ponieważ sposób cięcia zależy od gatunku i odmiany róży. Wczesną wiosną, po rozgarnięciu kopczyków przeprowadza się cięcie sanitarne, główne zaś w kwietniu po ostatnich mrozach, ale jeszcze przed wytworzeniem nowych pędów. Róże wielokwiatowe wymagają regularnego, corocznego cięcia, zaraz po odkryciu krzewów.

Co roku możemy przycinać krzewy kwitnące latem na pędach jednorocznych jak wrzosy, u których jeszcze w tym samym roku rozwiną się nowe pędy, które ponownie zakwitną. Wiosną przycinamy również krzewy ozdobne z liści i pędów takie jak berberys Thunberga, dereń biały oraz przycinamy zeschnięte pędy bylin, traw, paproci.

Krzewy liściaste kwitnące wczesną wiosną na wieloletnich pędach takie jak tawuła wczesna, krzewuszka, lilak, forsycja, migdałek, porzeczki złote i krwiste, pigwowce, wawrzynek, wierzby ozdobne czy wrzośce, tniemy zaraz po kwitnieniu, przycinając najstarsze pędy nawet o połowę tuż przy ziemi, a jednoroczne skraca się o połowę. Podobnie tniemy kwitnące latem jaśminowce i żylistki. Krzewy te zawiązują pąki po kwitnieniu, już wczesnym latem i jeśli przytniemy je zbyt późno to w następnym roku nie zakwitną. Rośliny kwitnące wiosną tniemy co roku, a te zakwitające latem raz na kilka lat.

W przypadku niektórych gatunków krzewów ozdobnych cięcie ograniczamy do minimum czyli jedynie do cięcia sanitarnego bo źle je znoszą jak np. magnolie, wawrzynki i oczary. Nie tniemy również mocno hortensji, zwłaszcza ogrodowej, piłkowanej oraz kosmatej, co może skutkować brakiem kwitnienia, wiosną usuwamy z niej jedynie zeszłoroczne kwiatostany i ewentualnie wycinamy słabe pędy.

Cięcie krzewów owocowych
Wczesną wiosną tniemy porzeczki i agrest, wycinając w całości starsze i zostawiając młode i silne pędy. Po zbiorach malin i jeżyn, usuwamy w całości pędy, które owocowały w sezonie oraz te słabe i chore.

Przeczytaj również: Cięcie drzew i krzewów owocowych na przełomie sierpnia i września

Cięcie drzew i krzewów jest bardzo ważnym elementem pielęgnacji ogrodów, pozwalającym na utrzymanie ich w dobrej kondycji. Należy jednak pamiętać, że każde cięcie jest zawsze naszą ingerencją w naturalny wzrost i rozwój rośliny, dlatego należy przeprowadzać je z rozwagą, prawidłowo i zgodnie z kalendarzem opartym na biologii danej rośliny.

mgr inż arch. kraj. Anna Waligóra Jędrzejowska
Autorska pracownia projektowa ekoartprojekt